Eyjafjallamálin 1891.

  Var að klára bók sem fjallar um ótrúlega atburði, sem gerðust á árunum 1890-1895 undir Eyjafjöllum.  Bókin heitir "Fár undir fjöllum" og er eftir Kristinn Helgason og er gefin út 1994 eða rétt hundrað árum eftir atburðina.  Kunningi minn, sem ættaður er undan fjöllunum, lánaði mér bókina.

  Mál þetta virðist hefjast þegar Páll Briem er hinn 1. sept. 1890 skipaður sýslumaður í Rangarvallasýslu, en Austur Eyjafjallahreppur heyrði undir þá sýslu.  Tveimur mánuðum seinna fer sýslumaður í þennan hrepp og hittir hreppstjórann og helsta höfðingjann í sveitinni, Þorvald á Þorvaldseyri.  Til þess að gera langa sögu stutta hefst hann þegar handa við að yfirheyra mikinn fjölda fólks í sveitinni og leitast við að finna eitthvað ólöglegt hjá flestum, oftast að þeir hafi gerst of fingralangir við rekatöku.  Allt þetta gerir hann án þess að nokkur kærir neinn stuld.

  Gengur hann hart fram og iðulega er fólkið lokað inni í lengri eða skemmri tíma oft í köldum útihúsum.  Stundum vikum saman.  Enginn miskunn var sýnd sveitafólkinu og börn niður í 12 ára og blind gamalmenni voru tekin í hörku yfirheyrslur, ef menn voru með mótþróa voru þeir fluttir í strigapokum á fund yfirvaldsins.  Hvelftin af sveitinni var sett í farbann misserum saman og máttu ekki fara úr hreppnum og gátu ekki farið í sjóróðra eins og margir gerðu út í Vestmannaeyjar til bjargar sínum fjölskyldum.  Málareksturinn tók fleiri missseri og oft var verið að rannsaka spýtnatökur allt niður í hálfgerð sprek.  Flestir voru dæmdir sekir til greiðslu smárra sekta, sem þó dugði til þess að þeir þurftu að greiða himinháan málskostnað.  Margir fátækir bændur misstu allt sitt og sumir heilsuna og einn gamall maður veiktist eftir fangavist í köldu útihúsi og lést mánuði seinna.

  Það einkennilega við þetta allt saman var helst það hversu mikið þurfti til að koma þar til menn fóru að mótmæla þessum aðförum.  Fólk virtist ekki hafa nokkra innistæðu til að svara þessum oft ósanngjörnu ásökunum.  Varla var í sveitinni nokkur ritfær maður sem gat kvartað til réttra yfirvalda, þó það hafi verið gert á síðari stigum.

  Lærdómurinn af þessum lestri fyrir mig er kannski helst sá hve mikilvægt er að í öllum byggðum landsins búi réttsýnt fólk.  Þess vegna finnst mér mikilvægt að ríkið og stofnanir þess komi sér ekki bara fyrir á einum stað á landinu.  Það verður til þess smátt og smátt að byggðir þar sem frumvinnslugreinar eru stundaðar verða undir og þá skapast aðstæður fyrir óréttlæti eins og gerðist í Austur Eyjafjallahreppi fyrir hundrað og fimmtán árum síðan.

Stjörnur: ** ( athyglisverð )

5 * : Stórkostlegt - Verður ekki betra.
4 * : Frábær bók - alls ekki missa af henni.
3 * : Góð bók / athyglisverð - Tímans virði.
2 * : Allt í lagi - ágætis afþreying ef annað er ekki á dagskrá.
1 * : Slöpp bók - Leiddist lesturinn.
0 * : Eitt það versta sem ég hef lesið.